22 sep Het is maar toneel
Pas als de laatste deelnemer is overgestoken
Aan het eind van de driedaagse workshop Zelfbeeld en Emotie in Huissen zetten we ons eten op een dienblad en zoeken een plekje in de tuin. Daar staan enkele houten picknicktafels met de banken eraan vast. Met wat tilwerk krijgen we er drie naast elkaar zodat we coronaproof van de zon kunnen genieten en met z’n allen bij elkaar kunnen eten. Het is opmerkelijk wat een diepe band er ontstaat tussen de deelnemers. De reis die deze workshop is, maken we samen. Het is alsof we hier een bergpad omhoogklimmen, daar door een rivier waden, op een wei gezamenlijk uitrusten en dan weer verder naar het volgende avontuur. De groep kan pas verder als de laatste deelnemer ook is overgestoken, en lukt het iemand niet dat is er altijd wel een helpende hand om hem eroverheen te trekken of te laten zien hoe je het kunt aanpakken.
De reinigende werking van theater
Nu zijn we aan het einde van onze reis gekomen, aan deze drie houten tafels. Het gesprek gaat over toneelspelen. Een deelnemer vraagt mij waarom ik zoveel theater gebruik in mijn workshops. In spelsetting hebben we angsten door ons heen laten gaan, hebben we met z’n allen gegierd van het lachen of stonden we te springen en te juichen om even later doodstil te luisteren naar een deelnemer die stukje bij beetje de schil afpelt van een belangrijke episode uit zijn leven.
Theater reinigt, geeft een deelnemer als antwoord. Ik kan dat alleen maar beamen. Al die emoties die wij beleven, de angsten die we hebben, de teleurstelling die we incasseren, de overwinning die we maken op onszelf, al die emoties beleven we vaak onder de oppervlakte. Zelden laten we ons echt gaan, noch op de heuvels, noch in de dalen.
Maar in het theater en ook op het witte doek gebeurt het tien keer erger dan we ons kunnen indenken. Daar is het gevaar zo groot, dat je niet in de afgrond durft te kijken, daar verlies je jouw meest geliefde hoofdrolspeler in een oneerlijk gevecht, daar wordt terwijl je het al opgegeven had, toch nog de overwinning binnen gesleept, daar is de liefde zo mooi dat je stil van ontroering niet meer durft te bewegen.
En dan is het afgelopen, klaar.
Wie wil er nog iets drinken?
Ondertussen heb je een poort geopend, heb je jouw oude en minder oude emoties tevoorschijn laten komen. Ze mochten meedeinen met de golven van het toneel of de film. Intenser dan we zelf in gezelschap zouden durven. Het doet ons goed, we komen ervan tot rust.
Verwerken doe je met je gevoel
Zo is de reis die we in het klooster van Huissen maken doorspekt met theater. Het zijn verhalen en opdrachten waar je telkens weer iets kunt beleven om het vervolgens los te laten door er in de setting van een spel volledig in te duiken. Want verwerken doe je niet met je verstand, hoe graag we dat ook zouden willen, verwerken doe je met je gevoel.
Workshop Zelfbeeld en Emoties
In de workshop kun je in een veilige setting oude patronen van jezelf doorgronden en belemmeringen achter je laten. Tegelijk beleef je hoe nieuwe instellingen aanvoelen en hoe je deze in jezelf kunt laten groeien, zoals meer zelfvertrouwen of een gevoel van vrijheid en autonomie.
In spelvorm beleef je hoe je het beste kunt omgaan met emotionele situaties, zodat je ze niet met je meeneemt maar tot rust kunt komen.
De volgende driedaagse workshop Zelfbeeld en Emotie vindt plaats van 12 t/m 14 feb. in het klooster van Huissen. Je kunt nu al per email je plaats reserveren.
Marina Fijnenberg
Geplaatst op 12:24h, 24 septemberDank Paul, Mooi, dat verwerken via een toneelstuk,
groeten,
Annalies
Geplaatst op 15:40h, 28 septemberDit artikel geeft mooi weer waar jij in de Inspiratie ook over schrijft.
Jan Catharsis
In mijn studententijd heb ik de Poetica van Aristoteles moeten lezen, niet voor straf, maar als lesstof. In dat werk muntte de oude Griek de term ‘catharsis’. Daarmee bedoelde hij dat de toeschouwer van een voorstelling, door met de held mee te leven en diens triomf, onmacht of verdriet te voelen, een emotionele reiniging ondergaat. Als grote emoties niet in het eigen leventje te voelen zijn, kan dat wel via de held. Catharsis zou op haar best presteren bij tragedies, de toeschouwer kan dan zijn duistere emoties de vrije teugel geven zonder dat zijn omgeving daar de dupe van wordt. Wel de lusten, niet de lasten, daar komt het cathartische effect van een voorstelling op neer. Diepe rouw tot tranen toe voelen, maar als het doek valt, is niemand dood gegaan.
De 2-8 van Barça – Bayern was alleen al door de verwrongen gezichten van Suárez en Messi een grootleverancier van catharsismogelijkheden. De Barça-liefhebber voelde de wanhoop bij elk doelpunt, en vanaf het vierde de ontstellende vernedering. Het was een emotionele reiniging op negentig graden en dan ben ik niet eens zo een voetbalkijker die haar decorum verliest en vloekend, met een even verwrongen gezicht als haar held, een schop tegen de kattenbak geeft. Voetbalfans die dat soort dingen doen, krijgen emotioneel waar voor hun tijd. In levens die goeddeels bestaan uit werken, belasting betalen en rondlummelen, levert voetbal – zolang de voorstelling duurt – inzake emoties de hoogste pieken en diepste dalen. Wat de voetballiefhebber uit voor de tv, uit hij niet tegen partners, huisdieren of buitengewoon opsporingsambtenaren.
Het grote verschil tussen de voorstelling op het podium en die op het veld, is dat voetbal geen scenario kent. Tijdens Lyon – Bayern kon de Nederlandse voetbalkijker al in de vierde minuut een emotioneel wasje doen toen Memphis Depay die muur van een Neuer voorbij speelde en toch in het zijnet schoot.
Deze zomer hebben mannen in de Nederlandse steden elkaar en omstanders de harses ingeslagen. Er zijn doden gevallen en de ME is meermaals ingezet. Toen het in Scheveningen rellen werd, leegde de gemeente heel inventief het riool in zee, maar net als het traditionele leegmeppen van gebieden verplaatste dat het probleem. Er werden oorzaken aangewezen voor het wangedrag: hitte, verveling, slechte opvoeding en zelfs culturele achtergronden, maar de ware oorzaak is het gebrek aan voetbal. Hele stammen voetballiefhebbers lopen al maanden rond met opgekropte tragedie in ongewassen emoties. De Europa en de Champions League zijn hervat, maar daar speelden geen Nederlandse clubs meer. Voetbal kan voor rust zorgen door tragedie te serveren op een bedje van gras en toeschouwers al brullend toe te staan hun emoties zuiveren. Daarom zijn het niet de scholen of de economie die met voorrang moeten herstarten, maar de eredivisie.
Vrijdag is de finale van de Europa League, zondag die van de Champions. Zelfs zonder Nederlandse clubs zou daarmee het grootste tuig weer tijdelijk moeten gaan spinnen in het mandje. Het scenario voor de finales is niet geschreven maar over de belangrijkste speler hebben we zekerheid, dat wordt Jan Catharsis, altijd op zijn best als hij voor de verliezer speelt.
Carolina Trujillo is schrijfster.
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 22 augustus 2020